تعهد سازمانی آلن و مایر (OCQ): ابزاری برای سنجش تعهد کارکنان

تست تعهد سازمانی آلن و مایر (Organizational Commitment Questionnaire یا OCQ) یکی از ابزارهای معتبر و پرکاربرد در حوزه روانشناسی سازمانی و مدیریت منابع انسانی است که توسط ناتالی آلن و جان مایر در سال ۱۹۹۰ طراحی شد. این پرسشنامه بر اساس مدل سهبُعدی تعهد سازمانی (Three-Component Model) توسعه یافته است که سه نوع تعهد را در کارکنان اندازهگیری میکند:

تعهد عاطفی (Affective Commitment)

تعهد عاطفی به وابستگی عاطفی و احساس تعلق کارکنان به سازمان اشاره دارد. این نوع تعهد نشان‌دهنده‌ی این است که کارکنان به سازمان خود احساس تعلق و پیوند عمیق دارند. دکتر شاهورانی در این زمینه تأکید می‌کند که تعهد عاطفی می‌تواند به بهبود عملکرد و رضایت شغلی کارکنان کمک کند.

مثال آیتم:
“من از اینکه بخشی از این سازمان هستم، احساس غرور می‌کنم.”

تعهد مستمر (Continuance Commitment)

تعهد مستمر به درک هزینه‌های ترک سازمان مربوط می‌شود. این نوع تعهد به عواملی مانند از دست دادن مزایا یا فرصت‌های شغلی اشاره دارد که کارکنان را از ترک سازمان بازمی‌دارد.

مثال آیتم:
“اگر سازمانم را ترک کنم، ضرر مالی زیادی متحمل می‌شوم.”

تعهد هنجاری (Normative Commitment)

تعهد هنجاری بازتاب‌دهنده‌ی احساس مسئولیت اخلاقی یا وظیفه‌شناسی برای ماندن در سازمان است. این نوع تعهد به احساس وفاداری و وظیفه نسبت به سازمان مربوط می‌شود.

مثال آیتم:
“احساس می‌کنم وفاداری به سازمان، وظیفه من است.”

ساختار پرسشنامه OCQ

پرسشنامه OCQ معمولاً شامل ۲۴ آیتم است که به هر بُعد (عاطفی، مستمر، هنجاری) ۸ آیتم اختصاص دارد. پاسخ‌دهندگان به هر گزاره بر اساس مقیاس لیکرت (از ۱ = کاملاً مخالف تا ۵ = کاملاً موافق) پاسخ می‌دهند.

کاربردهای OCQ

1. ارزیابی تعهد کارکنان: شناسایی نقاط قوت و ضعف سازمان در حفظ نیروی انسانی.
2. پیش‌بینی ترک خدمت: تعهد پایین، به‌ویژه تعهد عاطفی، با تمایل به ترک سازمان مرتبط است.
3. بهبود سیاست‌های منابع انسانی: طراحی برنامه‌های انگیزشی، آموزشی و توسعه بر اساس نتایج به‌دست‌آمده.
4. تحقیقات علمی: استفاده در مطالعات مرتبط با رفتار سازمانی و روانشناسی کار.

انتقادات و محدودیت‌ها

برخی پژوهشگران معتقدند که تعهد هنجاری و عاطفی ممکن است همپوشانی مفهومی داشته باشند. همچنین، تفاوت‌های فرهنگی می‌تواند بر تفسیر پاسخ‌ها تأثیر بگذارد و نیاز به بومیسازی در جوامع مختلف وجود دارد.

نتیجه‌گیری

پرسشنامه OCQ به دلیل سادگی، پایایی (Reliability) و روایی (Validity) بالا، به عنوان ابزاری کلیدی در تحلیل تعهد سازمانی شناخته می‌شود. دکتر شاهورانی و مرکز روانشناسی شادان با استفاده از این ابزار می‌توانند راهبردهایی برای افزایش رضایت شغلی، کاهش جابجایی کارکنان و تقویت عملکرد تیمی طراحی کنند.